Fragment tłumaczenia książki „The Tarot: History, Symbolism, and Divination”. Część 1.

stycznia 07, 2023

Fragment tłumaczenia książki „The Tarot: History, Symbolism, and Divination”. Część 1.

Jakiś już czas temu zakupiłam książkę „The Tarot: History, Symbolizm and Divination” napisaną przez Roberta M. Place’a. Jeśli znacie język angielski, gorąco Was zachęcam do jej zakupienia. Poniższy tekst to przetłumaczony fragment tej książki. Na rynku polskim niewiele jest pozycji, które traktowałyby o Tarocie w naukowy sposób i przedstawiały jego historię i genezę. Robert Place podszedł do tematu rzetelnie i osobiście jestem zachwycona tą książką.

Chciałabym Wam pokazać z niej więcej, ale skończyłoby się to w zasadzie jej przepisaniem, więc po prostu poszukajcie jej w księgarniach internetowych. Tłumaczenie odbyło się za zgodą autora - swego czasu napisałam do niego maila z pytaniem, czy wolno mi opublikować fragment po polsku. Warunkiem było umieszczenie linku do jego strony internetowej - znajdziecie go w sekcji "linki" na blogu oraz tutaj: https://robertmplacetarot.com/

Historia Tarota

„Kiedy po raz pierwszy wziąłem Tarota do ręki, od razu zafascynowała mnie jego pomysłowość i symbolika. Kto nie czułby zachwytu nad tą talią, która przypomina zwykłą talię do gry, ale zawiera piąty kolor przedstawiający dwadzieścia dwa tajemnicze obrazy pochodzące z innych czasów? Niektóre, jak na przykład Śmierć i Koło Fortuny, są rozpoznawalne we współczesnej kulturze. Inne, jak Wisielec albo Świat z czasem stały się źle rozumiane.

Już od XV stulecia, w którym Tarot został stworzony, aż to teraźniejszości, niektórzy próbowali wyjaśniać jego tajemnice za pomocą dziwacznych teorii i domysłów. Poczynając od XVIII wieku, zachodni okultyści utrzymywali, że Tarot został zapoczątkowany jako duchowy tekst w starożytnym Egipcie i został rozprzestrzeniony po Europie przez Cyganów. Jeszcze inni stwierdzali, że karty atutowe – albo Wielkie Arkana, bo takie miano nadali im okultyści – mają zawarty rodzaj sekretnego kodu w którym każdy z 22 obrazów odpowiada literze z hebrajskiego alfabetu. W Kabale każda hebrajska litera powiązana jest z planetą, znakiem zodiaku lub żywiołem.

W związku z korelacjami z alfabetem, atuty (Wielkie Arkana – przyp. tłum.) również nabrały związku z tymi niebiańskimi symbolami. Żadne z tych twierdzeń nie jest poparte dowodami historycznymi ani studium ikonografii pojawiającej się na kartach. Te nieuzasadnione dopatrywanie się połączeń przyczyniało się tylko do pogłębienia różnic w rozumieniu pomiędzy XV-wiecznymi włoskimi artystami, którzy jako pierwsi ilustrowali talię, a współczesnymi użytkownikami. Tak po prawdzie, te błędne wyobrażenia odcięły nas od prawdziwej filozofii i mądrości, jaka jest wyrażona w tym alegorycznym zbiorze kart. W tym rozdziale odkryjemy znane fakty dotyczące historii Tarota i rozwiniemy teorię o jego początkach bazując na tychże faktach. Najpierw jednak zapoznajmy się z naturą i strukturą talii Tarota.

Definicja Tarota

Tarot to talia kart która rozwinęła się w północnych Włoszech na początku XV wieku. Dzisiaj w krajach anglojęzycznych Tarot jest używany przede wszystkim do wróżenia. Chociaż istnieją dowody na to, że był on wykorzystywany w tym celu w XV-wiecznych Włoszech, jego podstawowym zastosowaniem w tamtym czasie była gra. Ta gra to przodek dzisiejszego brydża. Wczesne talie były do siebie podobne w tym, że posiadały 5 kolorów. Cztery z nich są podobne do współczesnej talii pokera ze swoimi 10 kartami, zwanymi blotkami. Ukazują jeden lub dwa powtórzenia symbolu koloru. Talia zawiera też od czterech do sześciu kart zwanych dworami lub kartami królewskimi, wraz z przedstawieniami figur ustawionymi w hierarchii.

Arkusz z wydrukowanymi kartami Tarota. XV

Poza tymi czterema kolorami, Tarot posiada jeszcze piąty kolor, składający się z ciągu ilustrowanych kart. Każda z nich posiada tajemniczy, symboliczny obraz. Te karty nazywane są atutami, ale jedna z tych kart w piątym kolorze, zwana Głupcem, nie do końca jest atutem, ale “dziką kartą” która może być zagrana zamiast innego atutu. Wszystkie atuty łącznie z Głupcem ilustrują mityczną alegorię, co zostanie wyjaśnione w dalszej części tej książki (mimo, że atuty i Głupiec są wymieniane jako 5 kolor w tej książce, niektórzy współcześni historycy nie uważają, aby była to najbardziej odpowiednia nazwa, ponieważ atuty nie posiadają oznaczeń, które przypominałyby te z małych arkanów).

W najwcześniejszych przykładach piątego koloru karty nie są nienumerowane, nieoznaczone, a ich ilość jest różna. Ponieważ wiele z wczesnych talii które znajdują się dzisiaj w zbiorach są fragmentaryczne i niekompletne, nie mamy pewności ile kart atutów oryginalnie było w każdej z tych talii. Wychodzi na to, że największa ilość atutów znajdowała się w XVI-wiecznej florentyńskiej wersji talii, zwanej Minchiate, która zawierała czterdzieści atutów i Głupca. Ponieważ 21 atutów i Głupiec od XVII wieku stało się standardem i wiele z wcześniejszych, zdekompletowanych talii nie zawiera symboli, które nie zostałyby uwzględnione w tych dwudziestu dwóch kartach, jest prawdopodobne, że większość piętnastowiecznych talii zawierała także dwadzieścia jeden atutów i Głupca w piątym kolorze.

Minchiate Tarot

Po roku 1507 Marsylia, Francja i ich okolice stały się głównym ośrodkiem produkcji Tarota poza Włochami. Ostatecznie producenci z Marsylii konsekwentnie zaczęli ponumerowali atuty rzymskimi cyframi, oznaczyli je francuskimi tytułami i ustandaryzowali ich kolejność. W ciągu następnych dwóch stuleci symbolika i obrazki na każdym atucie również stały się bardziej ujednolicone. W XVII wieku ustalono ikonografię w postaci, jaką znamy dzisiaj. Istniało kilku producentów, ale różnice w obrazach były niewielkie. Obecnie najbardziej znanym przykładem Tarota Marsylskiego jest ten, który został po raz pierwszy opublikowany w 1748 roku przez francuskiego producenta kart Grimaud, i którą wciąż można kupić od tej firmy.

Tarot Marylski

Przez wieki liczne Taroty z Marsylii były eksportowane do innych krajów w Europie, a producenci Tarotów z Paryża, Szwajcarii, północnych Włoch i innych miejsc także drukowali talie „Marsylskie”. Stąd tytuł Tarot Marsylski odnosi się teraz do stylu Tarota, który może, ale nie musi być drukowany w Marsylii. Jest to talia, która zwróciła uwagę okultystów w XVIII i XIX wieku i na którym oparli swoje teorie. Wszystkie współczesne Taroty, w tym wpływowa talia Waite-Smith z początku XX wieku, zaprojektowana przez okultystę Artura Edwarda Waite’a i artystkę Pamelę Coleman Smith, opierają się na Tarocie z Marsylii. Z tego powodu pomocne będzie zapoznanie się z jego strukturą.

W Tarocie Marsylskim jest siedemdziesiąt osiem kart podzielonych na pięć kolorów, jak opisano powyżej. Cztery kolory znane okultystom jako Małe Arkana zawierają cztery dwory i dziesięć blotek. Są trochę jak współczesna talia pokera, ale zawierają cztery zamiast trzech figur dworskich: waleta/pazia, rycerza, królową i króla.

Symbole kolorów są takie same, jak te używane do gry w karty z czterema kolorami w Hiszpanii i części Włoch – buławami, mieczami, monetami i pucharami – zamiast francuskich i angielskich trefli, pików, kar i serc. W talii Waite-Smith te symbole kolorów zostały przekształcone w narzędzia maga: różdżki, miecze, pentakle i puchary. Jest tu też dodanie piątego koloru dwudziestu dwóch kart, znanych okultystom jako Duże Arkana i składających się z nienumerowanej karty Głupca i dwudziestu jeden atutów, co czyni tę talię Tarotem. Karty te przedstawiają alegoryczny szereg enigmatycznych obrazów, z których każdy triumfuje nad swoim poprzednikiem. W Tarocie Marsylskim Duże Arkana składają się z:

1. Głupca
2. Maga
3. Papieżycy
4. Cesarzowej
5. Cesarza
6. Papieża
7. Kochanków
8. Rydwanu
9. Sprawiedliwości
10. Pustelnika
11. Koła Fortuny
12. Mocy lub Siły
13. Wisielca
14. Śmierci
15. Umiarkowania
16. Diabła
17. Domu Boga, Wieży Zniszczenia lub Wieży
18. Gwiazdy
19. Księżyca
20. Słońca
21. Sądu
22. Świata

W nowoczesnej talii Waite-Smith atuty mieszczą się w tej samej kolejności, z tą różnicą, że pozycje Sprawiedliwości i Siły są odwrócone, dzięki czemu Siła posiada numer 8, a Sprawiedliwość 11. Ponadto, kiedy omawia je w swojej książce, Waite umieszcza Głupca o numerze 0, między atutami 20 a 21. U Waite’a nazwy kart są zasadniczo takie same, z wyjątkiem tego, że Papieżyca została przemianowana na Arcykapłankę, a Papież został przemianowany na Arcykapłana. Przyczyny tych zmian zostaną wyjaśnione później.

Karty i papier

Aby lepiej zrozumieć historię Tarota, warto zbadać medium, w którym ono istnieje: papier. Jak zobaczymy w następnym rozdziale, osiemnasto- i dziewiętnastowieczni okultyści popularyzowali pogląd, że karty Tarota zostały po raz pierwszy utworzone w Egipcie. Ale okultyści zignorowali jeden z podstawowych fizycznych faktów dotyczących kart. Karty są wykonane z papieru, a starożytni Egipcjanie nie mieli tego materiału. Niektórzy okultyści próbowali skorygować to niedopatrzenie, składając niczym niepodparte deklaracje, że pierwszy Tarot został wyryty na złocie lub kości słoniowej albo malowany na ścianach czy panelach.

Jeśli jednak zdefiniujemy karty jako obrazy, które można malować lub drukować na papierze, to bez papieru karty nie istnieją. Kiedy bada się naturę kart i ich zastosowanie w grach karcianych, oczywiste jest, że wynalezienie papieru pozwoliło, by w ogóle powstał pomysł na karty. Papier jest cienki i dość trwały. Można na nim łatwo malować lub drukować. Trzyma swoją sztywność i spójność po pocięciu na mniejsze kartoniki, co umożliwia tasowanie kart w celu grania w gry. Aby znaleźć pochodzenie kart w ogóle, musimy spojrzeć na Chiny, ponieważ tutaj wynaleziono papier.

W II wieku naszej ery Chińczycy zaczęli wytwarzać miazgę z kory drzewa morwy i wyciskać ją w cienkie arkusze. Według legendy, zasługę za ten wynalazek zebrał eunuch Cesarza, Ts’ai Lun. Nowy materiał, który odkrył, mógł być wykonany w różnej grubości, zachował swój kształt i leżał płasko bez marszczenia. Można na nim było malować i rysować, aż w końcu odkryto, że przyjmuje atrament z bloczków drukarskich. Ta innowacja pozwoliła Chińczykom stać się pierwszymi ludźmi na świecie, którzy stworzyli drukowane książki, papierowe pieniądze i karty.

Przez około pięćset lat sztuka papiernicza ograniczała się do Chin, a następnie zaczęła rozprzestrzeniać się po reszcie Azji. Papier został wprowadzony do Egiptu z Azji około roku 800, ale nie został tam wyprodukowany aż do roku 900. Papier nie został wprowadzony do Europy aż do XII wieku. Pierwszy europejski papier został wyprodukowany w 1151 r. w Xativa w Hiszpanii.

W Chinach karty zostały po raz pierwszy wykonane jako substytut dla gry, której elementy były z kości słoniowej, drewna lub kości. Te pierwsze karty były małe i grube, podobnie jak elementy, które imitowały. Gdy pełny potencjał medium został zrealizowany, karty papierowe stały się szersze i cieńsze. Posiadały wyjątkowo wysoką jakość. Posiadały one odpowiednią szeroką powierzchnię do tworzenia małego dzieła sztuki, przedstawienia postaci lub sceny.

Czasami używano innych materiałów do kart, takich jak mika w Indiach i Tybecie oraz skóra przez rdzennych Amerykanów, ale są to późniejsze imitacje, które powstały później, naśladując karty papierowe, gdy papier nie był dostępny. Starożytni Egipcjanie mieli papirus, materiał wytworzony przez wyciskanie i klejenie łodyg wyciętych z różnych traw bagiennych o tej samej nazwie. Później, w okresie hellenistycznym, rozwinęli pergamin, który został wykonany ze skóry owiec lub innych zwierząt, ale żaden z tych materiałów nie nadaje się do tworzenia kart. Papirus ma tendencję do strzępienia się na krawędzi i to dlatego był używany w formie długich zwojów. Wraz z rozwojem pergaminu, książki można było tworzyć z pojedynczych stron, ale oddzielne, niezwiązane kawałki pergaminu mają tendencję do marszczenia się i zginania, i nie mogą być łatwo układane w stosy lub tasowane.

Chińska talia

Uważa się, że dla starożytnych Chińczyków karty i pieniądze były początkowo tym samym. Historycy spekulują, czy papierowe banknoty były używane nie tylko jako pieniądze, ale także jako ówczesne karty w pierwszych grach karcianych. Na związek ten ten wskazują podobne wzory znalezione we wczesnych przykładach chińskiego pieniądza papierowego z XIII wieku i chińskich kart, począwszy od najwcześniejszych okazów o nieustalonej dacie powstania aż do tych najbardziej współczesnych.

Od lewej do prawej: bryłki, sznury, miriady, karta figuratywna

Język chiński nie posiada osobnych słów odróżniających kawałki gry wyrzeźbione z kości słoniowej, kości lub drewna, od tych wykonanych przez drukowanie wzorów na papierze. Podobnie jak kawałki kości słoniowej, kości lub drewna, pierwsze papierowe karty były małe i grube, a ich projekty miały prymitywną budowę umożliwiającą ich rzeźbienie. Od samego początku karty były związane z hazardem i pieniędzmi. Znajdujemy różne opisy w rachunkach chińskich gier. Jedna z relacji talię trzech kolorów:

1. Bryłki, które pierwotnie nazywano pieniędzmi, i przedstawia od jednej do dziewięciu monet na każdej karcie w kolorze.
2. Sznury, które pierwotnie nazywano sznurami pieniędzy, i przedstawiają od jednego do dziewięciu cylindrycznych stosów. Znajoma chińska moneta ma kwadratowy otwór w środku, który pozwala na przejście sznurka, aby związać monety w stos. Pieniądz papierowy miał obrazy tych stosów na banknotach o wyższym nominale.
3. Miriady, które oznaczają większe nominały pieniędzy i są przedstawione abstrakcyjnie. Oprócz tych kolorów są trzy karty z postaciami ludzkimi, zwane Czerwonym Kwiatem, Białym Kwiatem i Starym Tysiącem. Czasami zamiast tych nazw karty te noszą imiona królów, książąt i bohaterów chińskich legend. Talia zawiera również pięć dodatkowych kart, które nie zawsze są używane w grze. Znajdujemy na nich liczby przedstawiające pięć cnót: szczęście, awans, długowieczność, dobrobyt i bogactwo. W tej antycznej chińskiej talii łatwo zauważyć podobieństwa do talii, która w końcu pojawiła się w XV wieku we Włoszech. Ale najpierw zwrócimy naszą uwagę na to, jak karty rozprzestrzeniają się po Wschodzie.

Egipska talia

Gdy sztuka papiernicza rozprzestrzeniła się w Azji na Bliski Wschód, opracowano nowe gry karciane. Karty stały się cieńsze, szersze i wyższe. Malowano lub rysowano na nich obrazy bogów, królów i bohaterów. Możemy znaleźć przykłady okrągłych, owalnych i prostokątnych kart, kart do gier hazardowych i kart używanych do nauczania religii, rytuałów i wróżb.

Nowe gry karciane zostały wynalezione przez Indian i Persów, a karty rozeszły się po świecie islamskim. Uznaje się, że to kultura islamska wprowadziła karty do Europy. Uważa się, że pierwszą talią, która została sprowadzona do Europy, była talia Mameluków, nazwana na cześć dynastii Mameluków, którzy rządzili Egiptem i Syrią od 1250 do 1517 roku. To Mamelucy wyrzucili krzyżowców z Palestyny. Krzyżowcy po raz pierwszy pojmali Jerozolimę w Boże Narodzenie w 1100 roku. Utrzymali się w tym rejonie, dopóki 18 maja 1291 r. Armia mameluków pod dowództwem Bajbara ich nie wypędziła. Potem Mamelucy zainicjowali erę dobrobytu i względnej stabilności w którym prawdopodobnie stworzyli swoją talię.

Tarot Mameluków

Historyk kart Michael Dummett uważa, że ​​ich talia może być oparta na modelu perskim. Czterdzieści siedem kart z dwóch talii Mameluków jest częścią kolekcji wystawionej w muzeum w Turcji. Choć pochodzą z 1400 roku, istnieje fragment jeszcze innej talii z XIII lub XIV wieku. Zachowana z niej karta znajduje się w prywatnej kolekcji i potwierdza ich wcześniejsze pochodzenie. Karty są bogato malowane ręcznie i złocone w stylu arabskim – oczywiście stworzone dla bogatej klasy rządzącej.

Oczywiste jest, że cała talia posiadała cztery kolory: kije do polo, kubki, monety i sejmitary. W każdym kolorze znajdowało się dziesięć blotek. Na ich wizerunkach powtórzono symbolu koloru i wypełnienie całej wolnej przestrzeni abstrakcyjnymi arabeskami. W każdym kolorze znajdują się trzy karty dworskie, które ze względu na islamski zakaz sztuki figuratywnej zawierają tylko symbol koloru i wykaligrafowaną inskrypcję dla rangi karty: gubernator, porucznik lub podporucznik.

Metody produkcji

Chociaż nasze przykłady kart Mameluków są ręcznie malowane, możemy się zastanawiać, czy muzułmańscy twórcy kart wytwarzali również mniej wartościowe drukowane karty. Jak już powiedzieliśmy, druk był używany do produkcji kart już we wczesnych wiekach. Dwie umiejętności potrzebne do produkcji płyt drukarskich – rzeźbienie w drewnie i grawerowanie metalu – były praktykowane w Europie Zachodniej we wczesnym średniowieczu. Składnikiem, którego brakowało do tworzenia odbitek przed XII wiekiem, był papier. Drwale tworzyli stemple do dekorowania tkanin, a rytownicy pracowali nad zbrojami, biżuterią i tabliczkami religijnymi na Biblie i ołtarze. W XII wieku kultura islamska dostarczyła brakujący element, papier i rzemiosło do jego wytwarzania.

W XIV wieku wprowadzono do Europy karty papierowe, głównie w Hiszpanii lub na Sycylii, gdzie kultura muzułmańska i chrześcijańska przenikały się przez krótki okres.

Ponieważ karty są nietrwałe, brakuje przykładów kart europejskich z 1300 roku. Źródła literackie mówią nam, że karty istniały w Europie w tym czasie, ale wszystkie przykłady, które mamy, pochodzą z lat 1400 i późniejszych. Obejmują one zarówno ręcznie rysowane, jak i drukowane karty. Zakłada się, że te narysowane ręcznie pojawiły się jako pierwsze, ale oba typy istnieją obok siebie i nie możemy stwierdzić tego na pewno. Ponadto czasami trudno jest dokonać ostrego rozróżnienia między tym, co jest rysowane ręcznie, a tym, co jest drukowane, ponieważ rysowane karty mogą wykorzystywać techniki produkcji, takie jak matryce i szablony.

Również na kartach wykonanych w technice drzeworytu i grawerowanych czarne linie, które wyznaczają obraz, są odbite z drzeworytu lub metalowej płyty, ale kolory mogły być ręcznie malowane lub stemplowane przez szablon. Wraz z rozwojem druku, nowe cechy drukarskie zaczęły powstawać w 1400 r. w celu produkcji ilustrowanych książek. Miejsca te miały strukturę hierarchiczną z ilustratorem na górze. Potem byli wykrawacze lub rytownicy, a na końcu robotnicy, którzy tuszowali płytkę. Byli też pracownicy, którzy dodawali kolor za pomocą szablonów i pracowników o wyższym statusie, którzy robili kolorowanie ręczne. Ilustrator prowadził cech, rysował projekty, układał tekst. Uważa się, że rysował i pisał bezpośrednio na płycie, którą następnie cięto nożem. Cały tekst strony, czasem z ilustracjami, zostawał wyryty na jednej płycie.

Niektóre z pierwszych europejskich kart zostały wyprodukowane przez te cechy, gdzie była to dodatkowa działalność obok produkcji książek. Wynalazek ruchomych czcionek w 1437 roku był najważniejszym wydarzeniem kulturalnym w Europie od czasu wprowadzenia papieru. Dzięki papierowi i tej nowej, tańszej technice drukarskiej książki i pomysły stały się dostępne dla szerszego segmentu społeczeństwa, zwłaszcza klasy kupieckiej.

Przemysł poligraficzny rozwijał się jak nigdy dotąd, do tego wszystkie rodzaje druku były bardziej pożądane, w tym portrety i karty. Aby zaspokoić popyt, niektóre drukarnie wyspecjalizowały się w kartach. Drukowali świeckie karty do gier i karty religijne z podobiznami świętych przeznaczonych dla pielgrzymów odwiedzających sanktuaria i katedry. Jak zobaczymy, zamożni szlachcice i kupcy zlecali także pracowniom artystycznym tworzenie całkowicie ręcznie malowanych talii kart. Patron często zlecał tym samym artystom malowanie portretów, murali i ilustrowanych książek. Wszystkie karty, które nie zostały wyprodukowane w cechu drukarskim, były tworzone przez takich artystów.”